Dziecko nie powie Ci, że gorzej słyszy. Kiedy powinieneś zbadać dziecku słuch?

ZDROWIE
8 min. czytania
komentarze [1]

Dziecko nie powie Ci: “Mamo, wiesz chyba gorzej słyszę.” Nieważne, czy będzie miało 5, czy 15 lat. Nawet dorośli często nie zauważają, że gorzej słyszą. Dzieje się tak dlatego, że najczęściej słuch traci się stopniowo, bardzo powoli. W dzisiejszym wpisie przeczytacie o wszystkich sygnałach (często niepozornych), dzięki którym powinna nam się zapalić lampka alarmowa i powinniśmy odwiedzić specjalistę oraz wykonać badania słuchu.

Zmysł słuchu zaczyna się kształtować już w życiu płodowym. Co słyszy dziecko w brzuchu mamy? Okazuje się, że całkiem sporo. Bicie serca mamy, jej głos, przepływającą krew, pracę narządów wewnętrznych, ale także dźwięki spoza maminego ciała np. muzykę, głos taty. Przeprowadzono wiele badań, które potwierdzają, że po urodzeniu dzieci preferują te dźwięki, które pamiętają z okresu płodowego. Szybciej się przy nich uspokajają lub zaczynają intensywniej ssać smoczek.

Zdarza się jednak tak, że ten proces nie przebiega prawidłowo. Około 2-4 dzieci na 1000 noworodków rodzi się z wrodzonymi wadami słuchu [1]. Od 2002 roku w Polsce działa Program Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu u Noworodków, co w praktyce oznacza, że każde dziecko po urodzeniu ma przeprowadzone badanie słuchu.

Jeżeli wynik badania jest wątpliwy, bądź występują inne czynniki ryzyka (np. konieczność zastosowania po urodzeniu leków potencjalnie mogących uszkadzać słuch) do książeczki dziecka zostaje wklejona żółta naklejka i jest to sygnał, że badania należy powtórzyć, a stan słuchu bacznie obserwować.

Mimo badania słuchu

Natomiast jeżeli podczas badania przesiewowego wynik jest prawidłowy to do książeczki zdrowia jest wklejona naklejka w kolorze niebieskim, ale…. to nie zwalnia rodziców z obowiązku obserwowania słuchu u swoich dzieci!

Należy bowiem pamiętać, że uszkodzenia słuchu mogą się rozwijać stopniowo i mogą pojawić się w każdym wieku – dlatego niezmiernie ważne jest zachowanie czujności przez rodziców.

Lekarze biją na alarm. Przesiewowe badania słuchu prowadzone na terenie Warszawy, którymi objęto ponad 20 tys. dzieci z klas I i VI wykazały, że aż 10 % dzieci ma różnego rodzaju problemy ze słuchem, a 33 % skarży się na stałe lub okresowe szumy uszne.

Jest to bardzo wysoki odsetek. Dodatkowe, zatrważające informacje przyniosła analiza ankiet wypełnianych przez rodziców uczniów – ponad 60% rodziców dzieci, u których wynik badania przesiewowego słuchu był nieprawidłowy, nie zauważyło problemów ze słuchem u dziecka [2].

Dlaczego obserwowanie tego, jak słyszy dziecko jest ważne?

Przede wszystkim sprawnie działający słuch umożliwia dzieciom rozwinięcie mowy. Wszelkie uszkodzenia słuchu, każde stałe lub okresowe pogorszenie słyszenia może ten proces opóźniać, utrudniać, a w skrajnych przypadkach go całkowicie uniemożliwiać.

Krytyczny okres dla rozwoju mowy, czyli czas kiedy ta umiejętność rozwija się najintensywniej to czas do 2-3 roku życia. Dlatego też tak ważna jest wczesna diagnoza i wdrożenie odpowiedniego leczenia, które może zapobiec trwałemu uszkodzeniu słuchu, a jeśli jest ono nieodwracalne zaopatrzenie dziecka w odpowiednie urządzenia wspomagające słyszenie np. aparaty słuchowe lub implanty ślimakowe i zapewnienie intensywnej rehabilitacji może umożliwić normalny rozwój i równy start w życiu.

Temat jest bardzo ważny, bardzo aktualny i jak pokazują różne badania powszechny. Dlatego też dla czytelników Nebule przygotowałam w ramach przypomnienia i edukacji małą ściągę. Kiedy powinna Wam się zapalić „czerwona lampka” i kiedy warto wybrać się z dzieckiem do audiologa lub laryngologa oraz wykonać badanie słuchu.

Reakcje na dźwięki

Możliwe sytuacje:

dziecko nie reaguje na dźwięki
dziecko nie reaguje na własne imię
dziecko nie rozumie kierowanych do niego poleceń
dziecko podgłaśnia telewizor, radio
dziecko często dopytuje
dziecko nasłuchuje jednym uchem

To są sytuacje, które powinny zaniepokoić rodzica i skłonić go do postawienia sobie pytania „czy moje dziecko dobrze słyszy?”. Oczywiście głębokie uszkodzenie słuchu jest łatwiejsze do zauważenia, natomiast przy mniejszych niedosłuchach, kiedy dziecko część dźwięków słyszy ta ocena jest zdecydowanie trudniejsza.

Czasami zdarza się też tak, że rodzice zaprzeczają własnym podejrzeniom, negują sugestie ze strony innych osób. Posługując się zestawem prostych pytań, możemy sprawdzić czy nasze dziecko osiąga umiejętności w zakresie słyszenia, które są charakterystyczne dla danego wieku. W tym przypadku również pamiętamy o tym, że każde dziecko rozwija się w swoi tempie. Jeśli jednak na przynajmniej dwa pytania odpowiedź jest negatywna bądź wątpliwa powinniśmy się skontaktować z lekarzem i udać na badania słuchu.

Do 3 miesiąca życia

Około 3 miesiąca życia dzieci zaczynają głużyć (gruchać). Jest to czynność odruchowa, nie związana ze słyszeniem – głużą również dzieci z głębokim niedosłuchem. Najczęściej dzieci głużą w sytuacji gdy są zadowolone i mają zaspokojone wszystkie potrzeby, a produkowane dźwięki przypominają głoski: k, g, ch. W tym okresie dziecko zaczyna reagować uśmiechem na Twój widok. Swoje emocje wyraża płaczem i gruchaniem.

Sprawdź, czy Twoje dziecko:
– budzi się przy głośnych dźwiękach?
– reaguje przestrachem lub mruży oczy słysząc głośne dźwięki?
– od ok. 2 miesiąca reaguje na Twój głos, uspokaja się, uśmiecha się, gdy Cię słyszy?

4-6 miesiąc życia

Około 6 miesiąca życia niemowlę zaczyna gaworzyć – świadomie, pod kontrolą słuchu, naśladuje dźwięki przypominające mowę: samogłoski, spółgłoski, sylaby. Barwą głosu potrafi wyrażać swoje emocje, np. zadowolenie, niezadowolenie. Dzieci z głębokim uszkodzeniem słuchu nie gaworzą!

Sprawdź, czy Twoje dziecko:
– zwraca głowę w kierunku źródła dźwięku – np. głosu, zabawek dźwiękowych, szczekającego psa?
– reaguje na zmiany Twego głosu?
– budzi się z lekkiego snu, gdy ktoś mówi?
– gaworzy?

7-12 miesiąc życia

Dziecko zaczyna łączyć sylaby w większe grupy. Używa dźwięków naśladujących mowę do wyrażania emocji czy potrzeb. Zaczyna różnicować usłyszane słowa, dostosowując do nich swoje reakcje – zaczyna reagować na swoje imię, rozumie proste polecenia i zakazy. Pod koniec pierwszego roku życia może wypowiadać słowa ze zrozumieniem.

Sprawdź, czy Twoje dziecko:
– zwraca się w kierunku źródła dźwięku – głosu, grającej zabawki, itp.?
– słucha, gdy się do niego mówi?
– reaguje na swoje imię?
– rozumie proste słowa, np. “mama”, “oko”, itp.- zwraca się w kierunku nazywanych osób, przedmiotów lub pokazuje je palcem?
– rozumie proste polecenia i zakazy – “nie wolno!”, “chodź tutaj” itp.?
– powtarza sylaby (gaworzy)?
– używa dźwięków naśladujących mowę, by zwrócić na siebie uwagę?
– próbuje naśladować głosy zwierząt?
– próbuje naśladować głośność i rytm Twojego głosu?

13-24 miesiąc życia

To czas w którym następuje intensywny rozwój mowy, zarówno pod kątem jej rozumienia, jak i tworzenia wypowiedzi. Dziecko opanowuje podstawowy zasób słów określających osoby i przedmioty ze swego otoczenia. Stopniowo poszerza zasób słownictwa, zaczyna spontanicznie łączyć elementy swego słownika w kombinacje dwuwyrazowe.

Sprawdź, czy Twoje dziecko:
– rozumie proste polecenia i pytania, np.: “gdzie jest twój but”, “chodź”, “podaj piłkę”?
– umie pokazywać części ciała?
– naśladuje głosy zwierząt?
– kołysze się w rytm muzyki?
– lubi zabawy-rymowanki, np. “idzie rak…”, “tu sroczka kaszkę warzyła”?
– wypowiada kilka do kilkudziesięciu słów?
– próbuje składać po dwa słowa, np.: “chodź pa-pa”, “am nie”?

źródło: www.wosp.org.pl

Dzieci starsze

– Często proszą o powtórzenie, co się do nich mówi

– Przekręcają słowa, które do nich mówimy

– Kiedy są tyłem nie słyszą cicho mówionych wyrazów

– Używają tylko jednego ucha (należy rozróżnić, czy nie z powodu silnej lateralizacji)

– Nie widać przyrostu ilościowego słownictwa

– Długo przekręcają wyrazy, bo mogą je niewyraźnie słyszeć

– Przynoszą gorsze stopnie

– Nauczyciele skarżą się, że nie uważają na lekcjach

– Nie wiedzą, co jest zadane, nie słuchają poleceń

– Mają trudności ze zrozumieniem rozmowy przez telefon kiedy nie widzą osoby mówiącej

– Skarży się na brzęczenie, szumy i świsty – niestety jest to rzadkie, bo dziecku ciężko wyodrębnić, czy dźwięk nie pochodzi z zewnątrz.

Mowa

Możliwe sytuacje:

dziecko nie mówi wcale
dziecko mówi bardzo mało
dziecko mówi niewyraźnie
dziecko krzyczy

No właśnie – dziecko nie mówi i kiedy powinniśmy się tym faktem zaniepokoić? W logopedii posługujemy się pewnymi normami rozwojowymi i od dziecka w konkretnym wieku oczekujemy konkretnych umiejętności w tym zakresie. We wpisie Kiedy do logopedy znajdziecie normy dla danego wieku.

Pamiętajmy jednak o tym, że każde dziecko rozwija się indywidualnie i być może potrzebuje trochę więcej czasu na opanowanie danej umiejętności niż jego rówieśnicy. Jeżeli jednak jest cokolwiek, co wzbudza obawy jeśli chodzi o rozwój mowy Waszego dziecka – nie mówi wcale, mówi mało, mówi niewyraźnie, krzyczy – to najlepszym rozwiązaniem jest wybrać się na wizytę do logopedy. On oceni czy w przypadku danego dziecka możemy jeszcze poczekać, czy są pewne przesłanki do podjęcia dalszego postępowania.

Taka wizyta powinna odbywać się w przyjemnej i miłej atmosferze.

Ocena różnych umiejętności (reakcji na dźwięki, rozumienia i produkcji mowy) powinna mieć formę zabawy. W sytuacji kiedy mowa nie rozwija się prawidłowo skierowanie dziecka na badania słuchu powinno być jednym z pierwszych zaleceń, ponieważ w bardzo prosty i szybki sposób możemy znaleźć źródło problemów albo je wykluczyć i szukać innej przyczyny tego stanu.

Czasami konieczne jest również odbycie dodatkowych badań i konsultacji np. z psychologiem, neurologiem, terapeutą SI, ale będziecie mieć pewność, że zrobiliście wszystko, żeby pomóc Waszemu dziecku.

Podsumowując – nie dajcie sobie wmówić „ to chłopiec, a wiadomo chłopcy zaczynają mówić później” (patrzcie na Julka :)), „jeszcze się rozgada”, „Ty, wujek, dziadek też długo nie mówiliście”, „dajmy mu czas do 4 r.ż.”, „krzyczy, bo wszystkie dzieci w tym wieku krzyczą” – to są mity, które mogą uśpić czujność rodzica i doprowadzić do zbagatelizowania pierwszych objawów gorszego słyszenia, bądź też innych zaburzeń rozwoju. Także, jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości wybierz się do logopedy i zrób dziecku badanie słuchu.

Problemy zdrowotne

Możliwe sytuacje:

ma częste katary i infekcje górnych dróg oddechowych
zdarzają się infekcje uszu
podejrzenie alergii
przerośnięte migdałki podniebienne / przerośnięty migdałek gardłowy

Jedną z najczęstszych przyczyn gorszego słyszenia u małych dzieci są często nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, a w ich konsekwencji wysiękowe zapalenie ucha. Nawet podczas zwykłego kataru wydzielina może pojawiać się nie tylko w nosie, ale również w gardle i uchu środkowym.

W tej sytuacji w przestrzeniach, które powinny być wypełnione powietrzem, pojawia się płyn, który utrudnia przewodzenie dźwięków, a w konsekwencji dziecko gorzej słyszy. Rodzice często nawet nie podejrzewają, że maluch ma wysiękowe zapalenie ucha, bo choroba przebiega bez gorączki i bez bólu.

Ważne jest zatem, aby pediatra obejrzał uszy dziecka, nawet podczas „zwykłej” infekcji i wydawać by się mogło – banalnego kataru. Podczas takiego badania lekarz może wykryć początki choroby i skierować dziecko do specjalisty (audiologa, laryngologa), który dobierze odpowiednie leczenie (farmakologiczne, operacyjne). Dzieci mające tendencję do nawracającego wysiękowego zapalenia uszu powinny pozostawać pod stałą opieką specjalisty.

Prawidłowa pielęgnacja

Zapobieganie chorobom uszu to również prawidłowa pielęgnacja. Pogorszenie słyszenia może być spowodowane zatkaniem przewodu słuchowego przez woskowinę. Do czyszczenia uszu absolutnie nie wolno stosować patyczków, które tylko upychają woskowinę, a dodatkowo bardzo łatwo doprowadzić do podrażnienia przewodu słuchowego.

Mycie uszu należy ograniczyć do przemywania małżowiny za pomocą wody i palca. W przypadku dzieci, które mają tendencję do nadmiernego produkowania woskowiny trzeba się skonsultować z lekarzem, który pomoże dobrać odpowiedni preparat do czyszczenia uszu. Podczas kąpieli czy zabaw w basenie nie musimy specjalnie chronić małych uszu – ważne, aby potem dokładnie osuszyć je ręcznikiem, wcześniej delikatnie przechylając głowę dziecka na bok.

Każda mama pewnie nie raz usłyszała radę „załóż mu czapeczkę, bo zawieje uszy” – można ją włożyć między bajki.

Oczywiście należy zakładać dzieciom czapki dla ochrony przed zimnem, ale zapalenia uszu wynikają najczęściej z niedoleczonych katarów i innych infekcji, a nie z powodu wiatru.

To co wpisuje się w działanie profilaktyczne to również ochrona przed hałasem.

Dla uszu niemowlaka najlepsze są ciche, spokojne dźwięki. Unikajmy zatem bardzo głośno grających zabawek, a w zamian zaproponujmy spokojne śpiewanie albo cichą pozytywkę. Jest wiele sytuacji podczas których dzieci narażone są na hałas – podczas przebywania w żłobku, przedszkolu, szkole. Negatywnie na stan słyszenia wpływa również głośne słuchanie muzyki (zwłaszcza za pomocą słuchawek, które wkłada się do ucha).

W takich sytuacjach może dochodzić do przewlekłego urazu akustycznego, podrażnienia lub uszkodzenia komórek słuchowych i o ile na początku są one w stanie się regenerować to jeśli ta sytuacja pojawia się często może prowadzić do trwałego uszkodzenia słuchu. Dlatego też, kiedy możemy zadbajmy o stonowane otoczenie akustyczne. Unikajmy hałasu, a w ekstremalnych sytuacjach (np. głośny koncert) rozważmy zastosowanie słuchawek ochronnych.

Podsumowując chciałabym jeszcze raz zaznaczyć, że najważniejsza jest profilaktyka – obserwuj swoje dziecko, dbaj o całkowite wyleczenie chorób, także tych z pozoru błahych infekcji i prawidłowo pielęgnuj uszy dziecka. Jeżeli zauważysz jakiekolwiek niepokojące objawy powiedz o nich pediatrze – niech skieruje Was na badania słuchu. Warto wspomnieć, że badania słuchu są całkowicie bezpieczne i bezbolesne, mogą być przeprowadzone w każdym wieku. Wczesne wykrycie pogorszenia słyszenia i wdrożenie odpowiedniego leczenia, może uchronić Twoje dziecko przed trwałym uszkodzeniem słuchu oraz umożliwić mu prawidłowy rozwój.

Autorką wpisu jest Joanna Ćwiklińska – surdologopeda, terapeuta miofunkcjonalny, pedagog specjalny. Pracuje w Klinice Rehabilitacji w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu, Międzynarodowej Szkole Europejskiej oraz Centrum Diagnozy i Terapii Supramedica. Zajmuje się diagnozą i terapią logopedyczną dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych. Autorka i współautorka publikacji z dziedziny szeroko pojętej surdologopedii. Autorka kursu on line “Przesiewowe badania logopedyczne”.

A tu artykuł autorki na temat Wędzidełko – wszystko co musisz wiedzieć.

Zapraszam też na wpis Rozwój mowy dziecka oraz po Książki wspierające rozwój mowy

[1] „Audiologia kliniczna” M. Śliwińska-Kowalska, Łódź 2005

[2] „Hearing Screening Program in Scholl- Age Children in Western Poland” Skarżyński P.H. i in., The Journal of International Advanced Otology 7(2) 194-200

Polecane wpisy

Komentarze

Ważne jest to, o czym pisać. Rodzice dość często bagatelizują problem lub nie chcą brać pod uwagę takiej możliwości, że dziecko może gorzej słyszeć. Czasami winni są lekarze specjaliści, którzy powtarzają, ze dziecko jeszcze nie mówi, bo to nie ego czas. A może problem jest poważniejszy?

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi

SMARTPARENTING - nebule.pl dla rodziców, którzy chcą wiedzieć więcej

🍿Którym typem jesteś? Ja zdecydowanie 2😂

To kwestia organizacji🤪 🎒Moje dzieci popro

Właśnie mija 12 lat odkąd otworzyłam to miejsc

Będę tęsknić 😂😂😂 #foreveryoung