Wszystko, co musisz wiedzieć o wędzidełku

Wędzidełko języka stało się ostatnio „modnym tematem”. Jest przedmiotem ożywionych dyskusji między różnymi specjalistami – logopedami, ortodontami, laryngologami, chirurgami, doradcami laktacyjnymi, ale również między rodzicami, którzy mierzą się z problemem skróconego wędzidełka u swojego dziecka i poszukują skutecznych sposobów postępowania.

Wokół tego tematu pojawia się coraz więcej udowodnionych naukowo informacji i strategii postępowania, jak również nadal krąży wiele mitów. W poniższym artykule przybliżę te pierwsze i postaram się obalić te drugie.

Czym jest wędzidełko języka?

Najprościej można powiedzieć, że jest to fałd błony śluzowej, która łączy dolną powierzchnię języka z dnem jamy ustnej, czyli jest to ta błonka, którą możemy zobaczyć pod językiem. Struktura niby niewielka, ale jeżeli jest skrócona może przysporzyć wielu trudności i być przyczyną wielu problemów.

Warto sobie uzmysłowić, że ta błonka ma decydujący wpływ na zakres ruchów języka, który jest bardzo ważnym organem w naszej jamie ustnej. Język bierze aktywny udział w jedzeniu, formowaniu kęsów pokarmowych, połykaniu, jest również głównym artykulatorem, a pośrednio bierze także udział w prawidłowym oddychaniu.

Fachowo skrócenie wędzidełka określa się mianem ankyloglosji i jest uznawane za najczęściej występujące zaburzenie w obrębie jamy ustnej (nawet u 10,7% populacji). Przyjmujemy, że występuje ona, kiedy długość, szerokość, grubość, umiejscowienie przyczepów wędzidełka uniemożliwia prawidłowy przebieg funkcji pokarmowych, czyli ssania, połykania, żucia, gryzienia, a w dalszej perspektywie uniemożliwia prawidłową artykulację głosek.

Wędzidełko języka zbudowane jest z włókien kolagenowych typu I oraz włókien elastyny. Są to struktury, które nie podlegają rozciąganiu i nawet po chwilowym naciągnięciu wracają do pierwotnego kształtu.

Ta wiedza wyznacza nam kierunki działań w przypadku skróconego wędzidełka języka – ta struktura nie rozciąga się, ani poprzez wykonywanie masaży, ani poprzez intensywne ćwiczenia języka. Zalecone przez logopedę masaże i ćwiczenia czynne są nieodłącznym elementem postępowania w przypadku skróconego wędzidełka języka, ale samego przecięcia nie zastąpią.

Zabieg frenotomii (zabieg przecięcia wędzidełka języka) jest jedynym skutecznym i naukowo udowodnionym efektywnym sposobem postępowania przy ankyloglosji. Warto w tym miejscu dodać, że odwlekanie zabiegu powoduje utrwalanie nieprawidłowych nawyków w zakresie ssania, gryzienia, żucia i połykania oraz powoduje, że terapia logopedyczna w przypadku wad wymowy jest długotrwała i nieefektywna.

Objawy

Kiedyś uważano, że widoczny na języku „sercowaty kształt” przy próbie wysuwania języka na brodę jest objawem skróconego wędzidełka języka. Trochę jest w tym prawdy, ale nie do końca – występowanie „serduszka” jest potwierdzeniem skróconego wędzidełka, ale jego brak wcale nie oznacza, że budowa i długość wędzidełka jest prawidłowa. Ocena wędzidełka języka powinna obejmować różne próby i obserwację pracy języka w różnych pozycjach. Specjaliści posługują się w tym celu opracowanymi skalami i zestawami prób, ale rodzic również może dostrzec wiele objawów skróconego wędzidełka języka.

W przypadku noworodków i niemowląt mogą występować duże trudności podczas karmienia piersią, a czasem także podczas karmienia z butelki. Noworodki i niemowlęta ze skróconym wędzidełkiem mogą mieć problem z przystawieniem się do piersi, któremu może towarzyszyć płacz, prężenie i mimika, które świadczą o dyskomforcie jaki odczuwa dziecko. Samo przystawianie może być bolesne dla mamy, a brodawki po karmieniu mogą być poranione, zniekształcone lub spłaszczone.

Dzieci te zasypiają podczas karmienia, nie opróżniają dostatecznie piersi, prezentują małe przyrosty wagi, a mamy borykają się z bolesnym zapaleniem piersi i zatkanymi kanalikami. Musimy jednak pamiętać, że problemy z karmieniem nie są jedynym sygnałem, który może świadczyć o skróconym wędzidełku języka i nie możemy przyjąć za pewnik, że brak trudności w karmieniu piersią jest potwierdzeniem, że wędzidełko języka jest prawidłowe.

U starszych niemowląt możemy obserwować problemy z rozszerzaniem diety, niechęć do spożywania pokarmów stałych, pojawiający się odruch wymiotny, krztuszenie się, wypychanie językiem łyżeczki albo jedzenia.

Dokładnie powinniśmy się przyjrzeć wędzidełku języka, również w sytuacjach, kiedy dziecko oddycha z uchylonymi ustami (tzw. oddychanie torem ustnym), wykazuje tendencje do układania języka między dziąsłami (u niemowląt) lub zębami (u starszych dzieci), ślini się, obserwujemy wady wymowy.

Pomoc

W takim razie co zrobić i gdzie się udać, jeśli podejrzewasz u swojego dziecka skrócone wędzidełko języka?

W przypadku problemów z karmieniem piersią warto w pierwszej kolejności udać się do certyfikowanego doradcy laktacyjnego, ale z własnego doświadczenia wiem, że nie wszyscy zwracają należytą uwagę na wędzidełko języka. Warto zatem również umówić się na konsultację do logopedy, który podczas takiego spotkania sprawdzi jak zbudowane jest wędzidełko, oceni jego długość, grubość, miejsce przyczepów, ale również to jak samo wędzidełko wpływa na przebieg funkcji prymarnych – jaka jest pozycja spoczynkowa języka, jak dziecko oddycha, jaka jest mechanika ssania, jak język pracuje podczas gryzienia, żucia, połykania i artykulacji. Jeśli logopeda zdiagnozuje skrócenie wędzidełka języka wyślę Was do specjalisty, który zajmuje się przecinaniem wędzidełka języka.

Bardzo ważnym aspektem jest przygotowanie dziecka do zabiegu i wdrożenie odpowiednich ćwiczeń po zabiegu. Odpowiednie masaże oraz ćwiczenia czynne przyzwyczajają dziecko do dotyku w obrębie jamy ustnej i w jej wnętrzu, mają za zadanie rozluźnienie napiętych struktur, a ćwiczenia wykonywane bezpośrednio po zabiegu służą prawidłowemu gojeniu się rany, zapobieganie bliznowaceniu i wypracowaniu prawidłowych funkcji języka.

Nie wiesz gdzie udać się po fachową pomoc?

Poniżej zamieściłam link do mapki stworzonej z inicjatywy dr Marzeny Machoś (Ciocia Guguhopla) oraz Pani Agaty Janko. Znajdują się tam adresy gabinetów logopedycznych w całej Polsce, gdzie pracują logopedzi specjalizujący się w diagnozie wędzidełka oraz adresy gabinetów w których wykonywane są zabiegi jego przecięcia. Jeżeli nie ma tam gabinetu logopedycznego, który znajduje się blisko Twojego miejsca zamieszkania – zadzwoń i zapytaj, czy logopeda podejmie się takiej oceny u Twojego dziecka:

https://www.google.com/maps/

Autorką wpisu jest Joanna Ćwiklińska – surdologopeda, terapeuta miofunkcjonalny, pedagog specjalny. Pracuje w Klinice Rehabilitacji w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu, Międzynarodowej Szkole Europejskiej oraz Centrum Diagnozy i Terapii Supramedica. Zajmuje się diagnozą i terapią logopedyczną dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych. Autorka i współautorka publikacji z dziedziny szeroko pojętej surdologopedii.  Autorka kursu on line “Przesiewowe badania logopedyczne”.

Zobacz też poprzedni artykuł autorki, który omawia kiedy warto zabrać dziecko na Badania słuchu

Bibliografia:

1. M. Machoś „ Krótkie wędzidełko języka u noworodków i niemowląt. Diagnoza i terapia”, Wydawnictwo GooGoo, 2020
2. M. Rządzka „ Odruchy oralne u noworodków i niemowląt. Diagnoza i stymulacja”, Impuls, 2019
3. D. Pluta-Wojciechowska, B. Sambor „O różnych typach skróconych wędzidełek języka, ich ocenie i interpretacji wyników badań w logopedii”, Logopedia, 2016; 128-155
4. M. Żukowska-Rubik, K. Jasińska, K. Raczek-Pakuła, M. Nehring-Gugulska, M. Castello-Rokicka „ Frenotomia u noworodków i niemowląt – przegląd aktualnej literatury i propozycja zaleceń”, Standardy Medyczne/Pediatria, 2019, T. 16, 188-200